به گزارش مشرق، درآمد پزشکان متخصص در سال‌های اخیر همواره یکی از جذاب‌ترین عناوین خبری مطرح‌شده در رسانه‌ها بوده است. این شرایط که حاصل بی‌قانونی و عدم نظارت کارآمد در نظام سلامت است باعث شده تا هرساله بخشی از هم‌وطنان به علت هزینه‌های سنگین درمان به زیرخط فقر سقوط کنند. از سوی دیگر مکانیسم تصمیم‌گیری‌ها در مورد تعرفه‌های درمان همواره به‌گونه‌ای بوده که بیش‌ترین منفعت متعلق به این بخش از پزشکان شود.

درست است که یک فرد زحمات و مشقات زیادی برای ورود و فارغ‌التحصیلی از رشته پزشکی متحمل می‌شود اما به اذعان پزشکان متخصص ایرانی که در کشورهای پیشرفته در حال خدمت هستند، حقوق یک پزشک در ایران چند برابر همکار خود در خارج از کشور است. یکی دیگر از پیامدهای منفی این شرایط، کاهش انگیزه علمی و پژوهشی پزشکان و توجه صرف به امور درمان است. در این نوشتار سعی داریم تا به‌دوراز هرگونه جانب‌داری سه نمونه از تحقیقات خود پیرامون این موضوع را منعکس نماییم.

یکی از مزیت‌های کشورهای پیشرفته فضای باز اطلاعاتی است. شفافیت در درآمدها یکی از مصادیق این ادعاست. به‌عنوان‌مثال شما می‌توانید با یک جستجوی ساده به میزان حقوق و درآمد اصناف مختلف به‌ویژه پزشکان دست پیدا کنید.

درست است که یک فرد زحمات و مشقات زیادی برای ورود و فارغ‌التحصیلی از رشته پزشکی متحمل می‌شود اما به اذعان پزشکان متخصص ایرانی که در کشورهای پیشرفته در حال خدمت هستند، حقوق یک پزشک در ایران چند برابر همکار خود در خارج از کشور است

در ادامه نسبت درآمد پزشکان متخصص، پزشکان عمومی و پرستاران را به درآمد سرانه چند کشور بررسی می‌کنیم. لازم به ذکر است کشورهای فوق همگی عضو سازمان همکاری‌های بین‌المللی اقتصادی هستند که باهدف کمک به کشورها در امور سیاست‌گذاری تشکیل‌شده است.

درآمد سرانه (GDP per capita) یکی از شاخص‌های مهم اقتصادی برگرفته از تولید ناخالص ملی است که بیان‌کننده درآمد سرانه هر فرد در جامعه هست. به همین دلیل شاخص خوبی برای مقایسه درآمد پزشکان به درآمد سایرین در هر جامعه هست و می‌تواند اختلاف آن را به‌خوبی نشان دهد.

نمودار به‌خوبی نشان می‌دهد که درآمد پزشکان متخصص به‌طور متوسط 3 تا 4 برابر درآمد سرانه هر کشور است اما در ایران اوضاع به‌گونه‌ای دیگر رغم خورده است. متأسفانه آمار واقعی و شفافی پیرامون درآمد پزشکان متخصص در ایران وجود ندارد.

از سوی دیگر با توجه به مشغولیت پزشکان در هر دو بخش دولتی و خصوصی نمی‌توان رصد دقیقی از دریافتی پزشکان در بخش خصوصی داشت. دریکی از اسناد منتشرشده از فیش حقوقی تعدادی از پزشکان شاغل در بیمارستان تأمین اجتماعی می‌توان دریافت که در سال 1388 و قیل از گام سوم طرح تحول نظام سلامت، متوسط دریافتی پزشکان حدوداً 60 میلیون تومان در ماه بوده است (حتی در مواردی تا 180 میلیون تومان در ماه).

لازم به ذکر است این آمار مربوط به قبل از گام سوم طرح تحول نظام سلامت است که تعرفه‌های پزشکان متخصص تا 3 برابر افزایش یافت. از سوی دیگر در این آمار درآمد این پزشکان در بخش خصوصی لحاظ نشده است که با توجه به تعرفه‌های بالاتر این بخش می‌توان گفت درآمد هر پزشک متخصص در سال 1388 درمجموع بخش دولتی و خصوصی حداقل 100 میلیون تومان در ماه بوده است؛ بنابراین با احتساب 5 میلیون تومان درآمد سرانه کشور در آن سال می‌توان گفت که درآمد پزشکان در سال 1388 حدوداً 20 برابر درآمد سرانه کشور بوده است.

اختلاف فاحش درآمد و اعتراضات همیشگی

اختلاف درآمد فاحش بین اعضای کادر درمان نیز یکی دیگر از مسائل مربوط به درآمد بالای پزشکان متخصص است. این اختلاف فاحش درآمدی همواره موجب تحرک و اعتراض پرستاران و پزشکان عمومی شده است. در مطالعه دیگر دریافتیم که اختلاف درآمد بین پزشک متخصص و عمومی در سایر کشورهای منتخب جهان حداکثر 2٫4 برابر است.

این در حالی است که در ایران اختلاف درآمد پزشک متخصص با پزشک عمومی حداقل 10 برابر است. تخصص محوری نظام سلامت، خلأ نظام ارجاع مناسب و نفوذ پزشکان متخصص در تعیین تعرفه‌های پزشکی را می‌توان از علل این شرایط برشمرد که در سایر نوشتارها به‌طور مفصل به آن‌ها پرداخته‌شده است.

در کشورهای پیشرفته معمولاً برای جلوگیری از افزایش شکاف طبقاتی بین دهک‌های درآمدی پایین و بالای جامعه، از نرخ تصاعدی مالیات بر درآمد استفاده می‌شود. به‌گونه‌ای که درآمدهای بالای 10 برابر میانگین درآمدهای جامعه از نرخ‌های بسیار بالای مالیات مثل 65 الی 80 درصد برخوردار خواهند شد.

بنابراین شاغلان این کشورها انگیزه‌ای برای فعالیت بیشتر از حد متعارف و پرداخت مالیات‌های سنگین ندارند؛ اما در ایران به دلیل ضعف مفرط نظام مالیاتی، دولت و درنتیجه آحاد افراد جامعه به‌راحتی از این منبع درآمدی محروم شده و به‌نوبه خود باعث افزایش شکاف طبقاتی و تبعات اجتماعی آن در جامعه می‌شود.

وضع جیب اینترن و رزیدنت در ایران و آمریکا و بریتانیا

در جدول زیر درآمد دوره‌های مختلف پزشکی در ایران و آمریکا در سال 2012 (1391) مقایسه شده است. همان‌طور که ملاحظه می‌کنید درحالی‌که درآمد پزشک متخصص در آمریکا کمتر از 2 برابر یک پزشک عمومی است، در ایران نزدیک به 9 برابر است. درآمد میانگین پزشکان متخصص آمریکایی تقریباً 5 و 7 برابر درآمد رزیدنت‌ها و اینترن‌های آن کشور است، این تفاوت درآمدی در ایران تقریباً 40 و 100 برابر است!

-درآمد سالانه اینترن‌ها در ایران معادل 3 میلیون تومان در نظر گرفته‌شده است. (دانشجویان مجرد ماهی 220 و متأهل 320 هزار تومان)

-درآمد سالانه رزیدنت‌ها در ایران معادل 7٫2 میلیون تومان در نظر گرفته‌شده است. (رزیدنت مجرد ماهی 530 و متأهل 680 هزار تومان)

-مبنای درآمد پزشکان عمومی در ایران، دستورالعمل پزشک خانواده و نظام ارجاع در مناطق شهری نسخه 02 و دستورالعمل اجرای برنامه پزشک خانواده و بیمه روستایی نسخه 13 بود. حداقل و حداکثر حقوق 24 و 40 میلیون تومان در سال برآورد شد و میانگین 32 میلیون تومان برای استفاده در جدول به کار رفت.

-(درآمد مقاطع مختلف پزشکی در ایران با توجه به PPP conversion factor سال 2012 (1391) اعلام‌شده از سوی بانک جهانی که 7000 ریال است به دلار تبدیل‌شده است.)

در ایران اختلاف درآمد پزشک متخصص با پزشک عمومی حداقل 10 برابر است. تخصص محوری نظام سلامت، خلأ نظام ارجاع مناسب و نفوذ پزشکان متخصص در تعیین تعرفه‌های پزشکی را می‌توان از علل این شرایط برشمرد

تطبیق یافته با قدرت خرید  به علت تفاوت هزینه‌های زندگی در کشورهای مختلف، تبدیل مستقیم درآمد پزشکان این کشورها به دلار آمریکا از طریق نرخ ارز رسمی نمی‌تواند معیار صحیحی برای مقایسه درآمد آنان باشد، ازاین‌رو درآمد سالیانه پزشکان متخصص با استفاده از ضریب تبدیل برابری قدرت خرید (Purchasing Power Parity conversion factor) که هرساله توسط بانک جهانی اعلام می‌شود به معادل دلاری آن تبدیل‌شده است.

 در ایران اختلاف درآمد پزشک متخصص با پزشک عمومی حداقل 10 برابر است. تخصص محوری نظام سلامت، خلأ نظام ارجاع مناسب و نفوذ پزشکان متخصص در تعیین تعرفه‌های پزشکی را می‌توان از علل این شرایط برشمرد